Κυριακή 27 Οκτωβρίου 2013

Το Ηλιοκεντρικό Μοντέλο του Αρίσταρχου


Οι πολύ μακρινοί μας πρόγονοι μελετούσαν τον ουρανό είτε για να προβλέπουν τον καιρό, είτε για να προσδιορίζουν ακριβώς την πάροδο του χρόνου, είτε για να μετρούν αποστάσεις. Το έδαφος που πατούσαν ήταν σταθερό, έτσι θεώρησαν πως τα ουράνια σώματα είναι αυτά που κινούνται. Με αυτό τον τρόπο αναπτύχθηκε η θεωρία του γεωκεντρικού μοντέλου, δηλαδή την κίνηση όλων των σωμάτων γύρω από τη σταθερή γη.
Ο πρώτος που διατύπωσε την άποψη πως η γη βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον ήλιο ήταν ο Φιλόλαος τον 5ο αι. π.Χ.. Τον επόμενο αιώνα στήριξε αυτήν την πρόταση ο Ηρακλείδης ο Ποντικός, στον οποίο έδωσαν το όνομα“Παραδοξολόγος”,καθώς τον θεωρούσαν τρελλό. Παρ’όλα αυτά, αυτός που έθεσε το πρόβλημα σωστά  ήταν ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, ο οποίος γεννήθηκε μεταξύ του 320 και του 310 π.Χ., και πέθανε περίπου το 230 π.Χ.
Ο Αρίσταρχος δεν συνεισέφερε μόνο στην ανάπτυξη του ηλιοκεντρικού μοντέλου αλλά και στην μέτρηση της απόστασης του Ήλιου από τη γη, καθώς και τη διάμετρο της Σελήνης.

Προσπάθησε να καταρρίψει την εικόνα για το σύμπαν που κυριαρχούσε μέχρι τότε και να καθιερώσει τη λιγότερο προφανή εικόνα που είχε ο ίδιος για το σύμπαν δηλαδή πως η γη κινείται γύρω από τον άξονά της και γύρω από τον κυρίαρχο ΄Ηλιο. Χρησιμοποιώντας τον υπολογισμ΄λο του Ερατοσθένους, ότι η περιφέρεια της γης ήταν 42.000 χιλμ. Συμπέρανε πως η Σελήνη έχει περιφέρεια 14.000 χλμ. Ωστόσο, σήμερα είναι γνωστό πως η Σελήνη έχει περιφέρεια περίπου ίση με 10.916 χλμ.Ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές, ήταν κάποιος που έθεσε τη θεωρία πως ο Ήλιος είναι μια θερμή λευκή πέτρα και όχι θεότητα, το ίδιο και οι αστέρες. Αυτή η αντίληψη του τον έκανε να θεωρηθεί αιρετικός και να εξοριστεί στη Λάμψακο της Μ.Ασίας . Η συνήθεια των Αθηναίων να στολίζουν την πόλη τους  με αγάλματα έδωσε την ευκαιρία στον ΄Αγγλο επίσκοπο Τζον Ουίλκινς το 1638 να επισημάνει την ειρωνεία ότι κατηγόρησαν κάποιον που μετέτρεψε τους θεούς σε πέτρες, ενώ οι ίδιοι μετέτρεπαν τις  πέτρες σε θεούς.
Ο Αρίσταρχος στην συνέχεια βασίστηκε στην ιδέα του Αναξαγόρα για το φως της Σελήνης. Εάν το φως της Σελήνης ήταν ανακλαζόμενο ηλιακό φως, τότε έπρεπε να έχουμε ημισέληνο όταν ο ΄Ηλιος, η Σελήνη και η Γη σχηματίζουν ένα ορθογώνιο τρίγωνο.Ο Αρίσταρχος μέτρησε τη γωνία μεταξύ των ευθειών που ενώνουν τη Γη με τον ΄Ηλιο και τη Σελήνη. ΄Έτσι υπολόγισε πως ο ΄Ηλιος απείχε από τη Γη περίπου είκοσι φορές περισσότερο από ότι η Σελήνη, παρόλο που στην πραγματικότητα, ο ΄ Ηλιος απέχει από τη Γη 400 φορές περισσότερο, απ’ότι η Σελήνηγ, ο Αρίσταρχος είχε σαφώς κάνει ότι καλύτερο μπορούσε προκειμένουν να μετρήσει τις αποστάσεις με ακρίβεια.
Η ακρίβεια δεν ήταν το σημαντικώτερο, η ουσία είναι πως οι Έλληνες είχαν βρει μια αξιόπιστη μέθοδο, η οποία ήταν η κύρια ανακάλυψη, ενώ καλύτερες μετρητικές οδήγησα ν τους μεταγενέστερους επιστήμονες πιο κοντά στην πραγματική απάντηση.
Ωστόσο για τα επόμενα 1500 χρόνια εγκαταλείφθηκε η ιδέα του ηλιοκεντρικού συστήματος καθώς οι επικριτές του επεσήμαναν τρία σημεία «διαρροής» στη θεωρία του Αρίσταρχου σύμφωνα με την κοινή λογική που τότε υπήρχε. Παρ’όλο που οι καλοί επιστήμονες δεν πρέπει να επηρρεάζονται από τη λογική και όπως ο Αϊνστάιν είπε «η λογική είναι μια συλλογή προκαταλήψεων που έχουμε αποκτήσει μέχρι τα 18 μας χρόνια».
Τα τρία σημεία που επισημάνθηκαν ήταν τα εξής: πως εάν η γη κινούνταν τότε, οι άνθρωποι θα ένοιωθαν ένα συνεχές ρεύμα αέρα και την ίδια στιγμή το έδαφος θα έφευγε κάτω από τα πόδια τους, αφού δεν υπήρχαν αυτά, οι ΄Ελληνες συμπέραναν ότι η γη είναι ακίνητη.
Στη συνέχεια διατυπώθηκε πως μια κινούμενη Γη δε συμβιβάζεται με τον νόμο της βαρύτητας που θέλει όλα τα σώματα να έλκονται από το κέντρο του σύμπαντος, τότε γιατί τα αντικείμενα έλκονται από τη γη. Αυτή ήταν μια πορεία που οδήγησε με την κοινή λογική στην κατάρρριψη του ηλικοκεντρικού μοντέλου.
Ο τρίτος λόγος, ήταν η φαινομενική έλλειψη οποιασδήποτε μετατόπισης των αστέρων. Αν η Γη διένυε τεράστιες αποστάσεις γύρω από τον ήλιο, τότε θα βλέπαμε το σύμπαν από διαφορετικές θέσεις στη διάρκεια ενός έτους.
Ο Κλεάνθης, ένας φιλόσοφος στην Αθήνα πίστευε πως καθήκον των Ελλήνων ήταν να καταδικάσουν τον Αρίσταρχο, διότι βάζοντας σε κίνηση τη Γη, την εστία του σύμπαντος, διατάρασσε την ηρεμία των θεών.
Στη μοναδική εργασία που έχει σωθεί ως σήμερα «Περί μεγεθών και αποστημάτων Ηλίου και Σελήνης», Ο Αρίσταρχος γράφει πως τα αστέρια βρίσκονται σε άπειρη απόσταση, γι’αυτό το λόγο υπάρχει και η απουσία ορατής αστρικής παράλλαξης. Ο Αρίσταρχος ξεκινά σε βιβλίο του με 6 υποθέσεις:
1. H  Σελήνη παίρνει φως από τον ΄Ηλιο.
2. Η Γη έχει λόγο προς τη σφαίρα της Σελήνης ως σημείο προς κέντρο.
3. Όταν σ’εμάς φαίνεται φωτισμένο το μισό της Σελήνης, γέρνει προς τα μάτια μας ο μέγιστος κύκλος της Σελήνης, που καθορίζει το σκιερό και φωτεινό της μέρος.
4. Όταν σ’εμάς η Σελήνη φαίνεται φωτισμένη κατά το μισό της μέρος, τότε αυτή απέχει από τον ήλιο λιγότερο από ένα τεταρτημόριο και μάλιστα 1 τεταρτηρμόριο μείον το 1/30 του (δηλαδή 87ο).
5. Το πλάτος της σκιάς της γης περιελάμβανε 2 σελήνες.
6. Η Σελήνη υπότεινε το 1/15 του ζωδιακού κύκλου (2ο). Τελικά οι ενδείξεις οδηγούσαν στο συμπέρασμα ότι η γη δεν κινείται και ότι βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος. Βέβαια, η γη πράγματι περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο και η αστρική παράλλαξη πράγματι υπάρχει αλλά κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτό από τους  Έλληνες, διότι οι αστέρες βρίσκονται πάρα πολύ μακριά.
Συνοψίζοντας, η γη όντως κινείται, αλλά η μετατόπιση λόγων παράλλαξης ελαττώνεται γρήγορα με την αύξηση της απόστασης. Οι αστέρες φυσικά βρίσκονται πολύ μακριά και ως εκ τούτου, η αστρική παράλλαξη ήταν αδύνατο να ανιχνευτεί με πρωτόγονα μέσα.